Integrativni pristup Lajmskoj bolesti

Lajmska bolest ili lajmska borelioza je multisistemsko oboljenje koje izaziva bakterija Borrelia burgdorferi. Ova bolest subakutnog i hroničnog toka prvenstveno zahvata kožu, a zatim srce, zglobove i centralni nervni sistem. Rezervoari ove bakterije su u većini slučajeva i najčešće zaraženi krpelji iz roda Ixodes. Infekcija se prenosi sa zaraženog krpelja na čoveka i domaće životinje i obično se javlja sezonski, od ranog proleća do kasne jeseni, uglavnom kada se boravi u prirodi.

Epidemiološki značaj lajmske bolesti

U našoj zemlji lajmska bolest otkrivena je aprila 1987. godine na području Beograda, od kada se neprekidno sprovodi izučavanje i pračenje ove bakterijske infekcije. Prema zvaničnim podacima Savetovališta za lajmsku bolest Gradskog zavoda za javno zdravlje, do kraja 2017. godine od ove bolesti obolelo je skoro 6.400 stanovnika Beograda. Karakteristično crvenilo na mestu uboda krpelja imalo je oko 78% obolelih. Bolest se završila u prvom stadijumu u 68,8%, a razvoj drugog i trećeg stadijuma je utvrđen u 20,1% i 4,3% obolelih. Asimptomatsku infekciju imalo je 6,8% osoba dok su među obolelima od drugog i trećeg stadijuma podjednako učestala oštećenja zglobova i nervnog sistema, a najmanje srca.

Klinička slika (simptomi) lajmske bolesti

Lajmska bolest se ispoljava raznovrsnim simptomima i znakovima koji se mogu svrstati u tri stadijuma koji nemaju uvek jasno određene granice i ponekad se preklapaju:

1. rana lokalizovana bolest
2. rana diseminovana (raširena) bolest
3. kasna diseminovana bolest

Bolest počinje pojavom karakterističnog crvenila (erythema migrans), na mestu uboda odnosno ujeda zaraženog krpelja. U početku to je crveni kružić koji se širi sve više dok centar postaje bleđi, dobija prstenasti izgled sa jače ili manje izraženim crvenim rubom. Ova promena može biti veličine od nekoliko do desetine santimetara i  siguran je znak prvog stadijuma lajmske bolesti (javlja se kod 50-70% obolelih). Pored specifične promene na mestu ujeda takođe se mogu javiti povišena temperatura, malaksalost, glavobolja, bolovi u mišićima i zglobovima, uvećanje limfnih žlezdi i drugi nespecifični simptomi. Ukoliko se bolest ne prepozna u ovom stadijumu i ne leči na vreme, nakon nekoliko nedelje ili meseci ona se razvija u drugi stadijum kada dolazi do pojave crvenih pečata na koži koji nisu povezani sa mestom uboda krpelja (liči na alergiju), zapaljenje moždanih opni i nerava, zglobova, srčanog mišića i drugih organa. Ako se predvidi i ovaj stadijum bolesti nakon više meseci i godina, borelioza prelazi u treći stadijum, kada može doći do trajnog oštećenja nervnog sistema, zglobova i kože.

Dijagnoza lajmske bolesti

Dijagnoza se postavlja na osnovu anamnestičkih podataka o ujedu krpelja i kliničke slike, primenom ELISA tehnike kojom se otkrivaju antitela klase IgM i IgG. Titar specifičnih antitela u krvi je negativan u prvoj fazi bolesti i dijagnoza se zasniva isključivo na prepoznavanju kliničke slike i epidemiološkim podacima o ubodu krpelja. Potrebno je da ELISA bude pozitivna u bar dva različita uzorka. Ukoliko je ELISA pozitivna, neophodna je potvrda (zbog mogućnosti lažno pozitivnih rezultata) i sa Western Blot analizom koja dokazuje specifičnost prethodnog nalaza, koji, ukoliko postoji bez potvrde ovom drugom metodom može da bude slučajan (lažno pozitivan nalaz). Lažno pozitivni i/ili pogrešno protumačeni laboratorijski nalazi su čest uzrok lutanja ovih bolesnika od jednog do drugog lekara, a bez adekvatne pomoći.

Lečenje lajmske bolesti

Standardni tretman za lajmsku bolest u ranijim stadijumima je oralna primena antibiotika, koja počinje odmah nakon infekcije ili se sumnja na istu. Lečenje svakog uboda krpelja antibioticima kao preventivna mera nema smisla jer samo izlaže osobu mogućim neželjenim efektima antibiotika, a neće sprečiti pojavu Lajmske bolesti. Svaki naredni stadijum zahteva multisistemski pristup obolelim osobama i komplikovanije lečenje.

Kako se zaštititi?

Prevencija Lajmske bolesti počinje kontrolom prenosnika-rezervoara infekcije bakterijom. Mere lične zaštite su odgovarajuća i svetla odeća (dugi rukavi i nogavice, kapa i sl.) i repelenti koji odbijaju krpelje. Detaljan pregled kože posle boravka u prirodi je obavezan kao i pregled kosmatog dela glave.  Stručno vađenje krpelja sa kože je veoma važno da se ne bi prilikom vađenja bakterija “ubrizgla” u krv neopreznim pritiskom na telo krpelja. Odstranjivanjem krpelja u toku 24h od uboda smanjuje se verovatnoća prenosa borelije na čoveka i nastanak infekcije.

Integrativni pristup lajmskoj bolesti

Iako se većina pacijenata sa akutnom Lajmskom bolešću može izlečiti standardom antibiotskom terapijom u trajanju od 2–4 nedelje zavisno od stadijuma i kliničke slike, oko 10-20% pacijenata nastavlja da pati od hroničnih simptoma koji se opisuju kao postreaktivni sindrom lajmske bolesti. U poslednje vreme sprovode se istraživanja u kojima se ispituje antimikrobna aktivnost pojedinih etarskih ulja i njihova aktivnost protiv uzročnika Borreliae burgdorferi.

U nedavno sprovedenom istraživanju procenjena je aktivnost 34 etarskih ulja protiv izolovanih kultura B. burgdorferi. Otkriveno je da nisu sva ulja imala aktivnost protiv nje dok su pet ulja (origano, kora cimeta, karanfilić, citronela, zimzelen ) sa niskom koncentracijom od 0,25% pokazali visoku aktivnost u poređenju sa  komercijalnim lekom daptomicin. Utvrđeno je da je carvacrol, najaktivniji sastojak origano ulja pokazao odličnu aktivnost protiv B. burgdorferi dok drugi sastojci origano ulja , kao na primer p-cimen i a-terpinen nisu imali toliko izraženu aktivnost. 

Rezultati istraživanja: Etarska ulja origana, kore cimeta i karanfilića korišćeni u istraživanju eliminisali su sve ćelije bakterije bez ponovnog rasta u svežem medijumu subkulture, dok citronela i zimzelen nisu pokazali ovaj efekat. 

Potrebno je ubuduće sprovesti dodatne in vitro i in vivo studije da bi se jasno definisala aktivnost etarskih ulja protiv uzročnika lajmske bolesti,  kao i da se potvrdi njihova sigurnost i farmakokinetičke osobine pre nego se mogu definitivno smatrati novim odnosno savremenim  tretmanom perzistentne lajmske bolesti.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5641543/

                                                                                              dr med. Jelena Spasić